‘Stilzwijgen was beschamend’

Toenmalig minister Grapperhaus tijdens zijn toespraak bij De Schommel op 22 februari 2020. [Foto Bert Beelen]

Minister Grapperhaus laakt in 2020 optreden overheid

Het Duitse bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 – 711 doden – en de Watersnoodramp in 1953 in Zeeland – 1836 doden – staan in ons collectieve geheugen gegrift als de grootste catastrofes in het Nederland van de 20ste eeuw. Het Amerikaanse bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944 is nauwelijks bekend, in ieder geval niet buiten Nijmegen. De rijksoverheid wilde na de Tweede Wereldoorlog de Verenigde Staten, onze bevrijders en een bevriende natie, niet voor het hoofd stoten. Dus vond ze het beter om maar over het bombardement te zwijgen.

In 2020 verbrak Ferd Grapperhaus, op dat moment minister van Justitie en Veiligheid, het stilzwijgen tijdens de officiële herdenking van de slachtoffers van het bombardement van 22 februari 1944 bij het monument ‘De Schommel’. Een deel van zijn toespraak:

“Wat als je je zusje moet identificeren aan haar padvindersriem, in plaats van aan haar blonde krullen? Of je vrouw aan haar broche, in plaats van aan haar rode appelwangen? Of je vader aan het ivoren olifantje aan zijn zakhorloge, in plaats van aan zijn ongeduldige blik op de klok?
Het bombardement op 22 februari 1944 op uw stad heeft ongelofelijk veel leed met zich meegebracht. Verdriet om de verloren dierbaren. Radeloosheid om de verwoesting. En miskenning door de verzwegen ramp.
De gedetailleerde, tragische ooggetuigenverslagen die Bart Janssen optekende vonden een weg recht naar mijn hart. In de vele honderden persoonlijke getuigenissen ontbreekt iedere vorm van boosheid. Dat stemt nederig, want ik weet niet of ik dat zou kunnen opbrengen. Maar in de herinnering van de ooggetuigen bleven en blijven de geallieerden de bevrijders. In zekere zin is het bombardement op de oude binnenstad van Nijmegen een ieder overkomen.
Maar er is jarenlang door de autoriteiten over gezwegen. Door de toenmalige regering in Londen. En ook door de latere regeringen, tot in de 21ste eeuw. Ik vind dat beschamend. En ik kan het onmogelijk goedpraten.
We herdenken jaarlijks soldaten en verzetsmensen, maar over de zinloze burgerslachtoffers van dit bombardement is het oorverdovend stil gebleven. Dit is leed dat vergeten is, en dat is volkomen onterecht. Dat mogen we niet meer toelaten. Nooit meer zwijgen en verzwijgen, want, in de woorden van Mark Twain: The truth hurts, but silence kills. De waarheid doet pijn, maar zwijgen doodt.
We moeten van het foute bombardement dat we vandaag herdenken proberen iets goeds te leren. Namelijk dat bij een oorlog, bij een streven naar vrede en veiligheid helaas verliezen horen. Soms ook burgerslachtoffers. Dat is een harde en pijnlijke werkelijkheid, maar laten we daar waardig mee omgaan. Dat zijn we aan de slachtoffers en hun nabestaanden verplicht.
We zijn ook verplicht om uit te dragen hoe de bevolking de stad destijds heeft wederopgebouwd. Want dat hebben de Nijmegenaren gedaan. Ook al kwam de wederopbouw moeizaam op gang; kijk om u heen. Uw stad bruist. Een teken van hoop voor alle mensen die vandaag de dag in oorlogsgebied leven.”