Portretten van door oorlog ontwrichte gezinnen, toen en nu

Foto: De familie Van Noordenburg.

Waar een oorlog woedt, raken mensen op drift. Ze moeten vluchten omdat het te gevaarlijk wordt, de bezetter hen verjaagt, hun huis kapotgeschoten is of de omgeving onder water gezet. Hele families raken elkaar kwijt, leven in angst hoe het met hun dierbaren gaat. Dat was in de Tweede Wereldoorlog zo, dat is nu nog steeds zo.

Het Infocentrum WO2 Nijmegen wijdt er binnenkort een expositie aan, gevoed door ervaringen van de families van Henk Noordenburg in 1944 en van de Oekraïense Kateryna Nazarenko nu.

De familie Noordenburg woont in 1944 in de Betuwe. Oorspronkelijk bestaat het gezin uit vader Gerardus, moeder Margaretha en vijftien kinderen. In 1944 zijn vader en dochter Jans al overleden. De familie maakt de bevrijding van de Betuwe in alle heftigheid mee, van de landingen van parachutisten tot aan de onderwaterzetting van het gebied door de Duitsers. Ze moet dan weg.
Henk, één van de zoons beschrijft het in een brief zo:

“Jan komt in de kelder. Henk wat doen we? Ik zeg, grijp paard en wagen. Actie. Inspannen. Soldaten helpen. Zij zeggen over de Waal. Bedden, wat kleeren, brood, kinderen, moeders, Ant, Riet, Co, Toon op de wagen. Jan brengt hen weg.”

Een deel van de familie komt in de regio Nijmegen terecht, in Heumen en Appeltern. Anderen in de omgeving van Breda, de laatsten in België. Nederland is verscheurd in militaire zones, contact zoeken met andere delen van het land is moeilijk, de tele­foon functioneert nog nauwelijks. De broers en zussen sturen brieven naar alle plaatsen waar ze familieleden vermoeden. Wie leeft er nog? Wie niet? Angst. Zorgen.

Foto: Kateryna Nazarenko en haar zoon Sacha in Nijmegen.

De 40-jarige Kateryna Nazarenko heeft anno 2023 in vergelijking met de familie Noordenburg één voordeel, als je dat zo mag noemen: de mobiele telefoon. Zij en haar 18-jari­ge zoon wonen als Oekraïense vluchtelingen in Nijmegen. Haar moeder, broer en andere familie­leden bevinden zich nog in het door Rusland geteisterde thuisland. Ze kunnen in ieder geval contact met elkaar hebben. De angst en de zorgen zijn er niet echter minder om.
Kateryna:

“Nu ik hier in Nijmegen veilig ben, zie en hoor ik de berichten van de Russische bombardementen op Odessa en Mykolajiv. Mijn familie woont daar. Het emotioneert me enorm, ik ben bang en het doet zo’n pijn.’’

Kateryna en haar zoon wonen in een kleine woonruimte in Nijmegen. Wanneer ze weer terug kunnen naar Oekraīne? Geen idee. Wanneer ze haar familie weer ziet? Misschien kan haar moeder naar Nederland komen om de verjaardag van Kateryna te vieren.

Als de familie Noordenburg in 1945, na de Tweede Wereldoorlog, terugkeert naar de Betuwe, treft ze daar veel huizen verwoest aan, maar moeder, broers en zussen zijn nog in leven. Het verhaal van deze Betuwse familie staat centraal in ‘Het Mysterie’, een interactieve zoektocht voor kinderen in het Infocentrum WO2 in Nijmegen.

Daar wordt binnenkort, als weerspiegeling in de tijd, het verhaal van Kateryna Nazarenko en haar familie aan toegevoegd: een filmische expositie. Hiermee wordt een link gelegd tussen toen en nu.
Kateryna weet niet wat de toekomst haar en haar familie zal brengen, maar ze werkt graag mee aan deze dubbelexpositie. “Juist de hulp die wij als Oekraïners in Nederland krijgen maakt mij zo dankbaar. Met alle macht wil ik daarom ook meewerken aan jullie mooie project over Vrijheid in het Rijk van Nijmegen.”

Wanneer de dubbelexpositie van start gaat is nog niet duidelijk, vermoedelijk eind oktober.