Nijmegenaar Sinan Can ziet met eigen ogen wat oorlog aanricht

Sinan Can in Syrië, 2021. [Foto: Bruce Amende]

Overal blikken van wanhoop en verdriet

Het zijn de blikken van mensen die elke keer weer zijn aandacht trekken. Blikken van mensen in oorlogsgebieden: wanhoop, ontreddering en veel verdriet. Ze raken hem meer dan de ingestorte gebouwen en verwoeste steden. Sinan Can ziet als journalist en documentairemaker in conflictgebieden met eigen ogen wat oorlog aanricht. “Hoe pak je de draad weer op als je leven en land in puin liggen? Ook in Nijmegen hebben we dit meegemaakt en dat mogen we echt nooit vergeten.”

“Oorlog is vreselijk. Het brengt het slechtste in mensen naar boven”, aldus Nijmegenaar Sinan Can. Als documentairemaker komt hij met regelmaat in conflictgebieden en landen in oorlog, zoals in Syrië. Hij brengt in zijn programma’s vooral de menselijke verhalen in beeld, omdat die hemzelf het meeste raken.
Hoewel het al lang geleden is dat ‘zijn’ stad Nijmegen de oorlog aan den lijve ondervond, blijft hij het belangrijk vinden om daar bij stil te staan. Op zijn lagere school in de Nijmeegse wijk Bottendaal kreeg hij les over de Tweede Wereldoorlog. Dat fascineerde hem. Ook hoorde hij hier voor het eerst hoe Nijmegen was getroffen. “Ik had leraren voor de klas die het bombardement van dichtbij hadden meegemaakt. Dat maakte zeker indruk op me.”
Het was echter pas veel later dat hij zich écht bewust werd van wat Nijmegen was overkomen. “Je wist het, maar ook weer niet. Over het bombardement op Rotterdam hoor de je veel meer, terwijl er in Nijmegen mogelijk meer slachtoffers zijn gevallen. Maar er werd niet veel over gesproken, er hing een soort taboe omheen. Nijmegen was immers met de vrijheid in het vizier gebombardeerd door de geallieerden. In een paar minuten werden toekomstdromen verwoest en stonden mensen letterlijk op de puinhopen van die mooie, oude stad. En daar kon je de vijand niet de schuld van geven.”
Net als in Aleppo (Syrië) of Mosul (Irak) werden gebouwen en straten compleet weggevaagd. Can: “In sommige steden in Syrië is zo’n 60 tot 70 procent van de gebouwen verwoest. Bij ons is dat inmiddels bijna 80 jaar geleden. Maar het gebeurt elders in de wereld nog steeds, elke dag weer. De wapens zijn veranderd, misschien nog gemener en intelligenter, en de strategieën zijn anders dan vroeger. Maar de gevolgen voor de mensen zijn hetzelfde. Hoe moeten we ooit verder, vragen burgers zich af. Wat doe je als er geen toekomst meer is, als het gevaarlijk is om ergens te blijven, als alles is verwoest? Oorlog is het allerlelijkste wat er is.”

Hoger doel

In Nijmegen is de oorlog inmiddels bijna 80 jaar geleden. Maar wat er in 1944 gebeurde, heeft de stad voorgoed veranderd. “Ik ben een romanticus. Ik hou van oude steden, van gebouwen met geschiedenis. Het blijft pijnlijk om te zien hoe de binnenstad van Nijmegen is verwoest”, zegt Can. Oorlog veroorzaakt immens veel leed en pijn. Maar het zorgt ook voor levenskracht en veerkracht. “Mensen willen doorgaan en dat kan gelukkig ook tot mooie dingen leiden.”
Ouderen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, hebben volgens Can vaak meer begrip voor andere mensen die geraakt worden door een oorlog. “Mijn hogere doel is dat mensen die op de bank zitten en naar mijn documentaires kijken, wat milder kunnen oordelen over mensen in een conflictgebied. En over de keuzes die ze moeten maken, zoals hun land ontvluchten.” Het is belangrijk om niet te vergeten, om te blijven herdenken wat een oorlog aanricht, vindt Can. “De mens is vergeetachtig. Weten jongeren die in Nijmegen wonen nog wat hier 80 jaar geleden is gebeurd? Dit jaar is er veel aandacht voor het bombardement, maar hopelijk is dat nog steeds zo als het 81 jaar is geleden, of 90 jaar of 110 jaar. Ook volgende generaties moeten blijven beseffen wat de oorlog heeft aangericht. Daarom hoop ik dat we blijven herdenken en onze vrijheid vieren. Wat mij betreft worden 4 en 5 mei nationale vrije dagen voor iedereen. Het is té belangrijk om niet bij stil te staan.”

Sinan Can in Afghanistan, 2020. [Eigen foto]

Wie is Sinan Can?

Sinan Can (46 jaar) werkt al jaren in oorlogs- en conflictgebieden. Hij maakt documentaires en series voor BNNVARA, zoals ‘De verloren kinderen van het kalifaat’ en ‘Inside kalifaat’. Eind vorig jaar ontving hij van de Radboud Universiteit de Leon Weckeprijs, een eerbetoon voor ‘kritische en dwarse denkers die een bijdrage leveren aan de publieke discussie over oorlog, vrede en internationale politiek’. Hij heeft onlangs bekendgemaakt dat hij stopt met zijn werk in oorlogsgebieden en dat hij zich gaat richten op andere thema’s.