Muurschildering over Market Garden

Foto: Een Nijmeegse Pater Karmeliet ontfermt zich op de oprit van de Waalbrug over een gewonde Duitse soldaat.

Zware gevechten. Huizen die in vlammen opgaan. Burgers die naar de schuilkelders vluchten. Een wijkzuster die door een Duitse soldaat langs versperringen geholpen wordt, op weg naar een bevalling. Een jongetje dat stoer naast een Amerikaanse militair loopt, diens helm op zijn koppie. Beelden van de felle strijd in de Nijmeegse binnenstad in september 1944. Ze komen mogelijk terug op een muurschildering op De Lindenberg Cultuurhuis.

Het zijn heftige, verwarrende tijden in september 1944 in Nijmegen. Er wordt volop gevochten om de Waalbrug en de spoorbrug. Het is om die bruggen te doen, als Amerikaanse parachutisten op zondag 17 september 1944 landen bij Groesbeek, als onderdeel van de operatie Market Garden. Hiermee willen de geallieerden alle bruggen over rivieren en kanalen tussen België en Arnhem binnen een dag in handen krijgen, om via deze route op te trekken naar het Duitse Ruhrgebied. Er landen niet alleen bij Groesbeek parachutisten, maar bijvoorbeeld ook bij Grave en Oosterbeek, om respectievelijk de bruggen over de Maas en de Rijn te veroveren.

De opmars van de Amerikanen naar Nijmegen verloopt redelijk soepel. Eenmaal in de binnenstad stuiten zij op hevige tegenstand van het Duitse leger. Dat steekt in het centrum hele huizenblokken in brand om vrij schootsveld te krijgen. De Duitsers willen de verkeersbrug en de spoorbrug koste wat het kost behouden. Ze verdedigen die met zwaar materieel. Er volgen hevige en bloedige gevechten. Pas als de Amerikanen op 20 september met canvasbootjes de Waal oversteken en de bruggen vanaf de noordzijde aanvallen, wordt de strijd beslecht. De Amerikanen krijgen beide bruggen in handen, Nijmegen is bevrijd.
Op dat moment hebben Duitse tanks de Arnhemse Rijnbrug al heroverd op de Engelsen. Zo raakt het doel van Market Garden, een vrije opmarsroute richting Duitsland, alsnog buiten beeld.

Lindenberg Cultuurhuis aan de Ridderstraat in Nijmegen ligt pal in het gebied waar toen zwaar gevochten werd. In het kader van het project ‘Waalpaintings’ is nu op een gevel van dit gebouw een grote muurschildering of mural gedacht over Market Garden. ‘Waalpaintings’ is een project van Radboud Institute for Culture and History, met als doel om de rijke, maar vaak niet langer zichtbare stadsgeschiedenis van Nijmegen weer zichtbaar te maken via muurschilderingen in de stad. Zo zijn er eerder murals aangebracht over onder meer de Romeinse tijd, Karel de Grote, de Vrede van Nijmegen en de Vierdaagse.

Kunstenaar Gerco Hiddink van Studio Hartebeest is gevraagd de muurschildering over Market Garden voor zijn rekening te nemen. Het eerste ontwerp is nu klaar en rijp om gepresenteerd te worden. De werkelijke schildering wordt in september en oktober aangebracht.

Hiddink over de totstandkoming van zijn werk: “Market Garden was natuurlijk een heftige periode, met zware strijd. Maar we willen geen bloedig tafereel op De Lindenberg. Daar komen immers veel kinderen. Natuurlijk moeten de luchtlandingen en de gliders terugkomen op de schildering, maar in de verte. Je kijkt van noord naar zuid. En de Waaloversteek. Maar ook details, zoals over dat jongetje met die soldaat. Er gebeurde veel, er is veel te zien. Het wordt een grafisch beeldverhaal.”

Ooggetuigenverslagen als uitgangspunt

Gerco Hiddink: ‘Uitgangspunt voor de muurschildering vormen de vele ooggetuigenverslagen die tijdens en vlak na operatie Market Garden zijn opgetekend. Want naast een militaire operatie was Market Garden voor gewone Nijmegenaren een gebeurtenis van haast apocalyptische proporties. Terwijl boven de grond in de brandende straten een felle strijd werd uitgevochten tussen geallieerde en Duitse soldaten, zaten onder de grond in de vele schuilkelders de burgers in angstige afwachting van het verloop van de strijd. Waarbij op ieder moment een voltreffer op hun kelder een eind aan het leven zou kunnen betekenen. Voor de muurschildering zijn veel historisch beelden als referentie gebruikt.’

Foto: Nijmeegse burgers zoeken beschutting in de schuilkelder van het Sint Canisiuscollege.

Voor meer informatie over de muurschildering zie: www.vrijheidregionijmegen.nl
Voor meer informatie over de Nijmeegse muurschilderingen zie: www.waalpaintings.nl

Foto's: Regionaal Archief Nijmegen