Eén van de grootste tragedies in de 20ste eeuw

Zicht op het Stationsplein, vanaf het Oranjehotel, vlak na het bombardement. De lichamen van de slachtoffers rond de tram zijn nog niet geborgen. [Foto Regionaal Archief Nijmegen]

Het bombardement van 22 februari 1944 op Nijmegen behoort met het bombardement op Rotterdam in mei 1940 en de Watersnoodramp van 1953 tot de grootste tragedies van Nederland in de 20ste eeuw, gemeten naar aantallen dodelijke slachtoffers.
Met het bombardement op Rotterdam op 14 mei 1940 dwong nazi-Duitsland Nederland tot capitulatie. Er kwamen 711 inwoners om het leven.

De Watersnoodramp voltrok zich in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953, toen in Zeeland de dijken het begaven en de Noordzee vrij spel kreeg. Er kwamen 1836 mensen om.

Het Amerikaanse bombardement op Nijmegen van 22 februari 1944 vergde bijna 800 dodelijke slachtoffers. Het exacte aantal is niet bekend, de website ‘oorlogsdoden Nijmegen 1940-1945’ gaat uit van 773 slachtoffers.

Rampjaar 1944

Nijmegen kwam tot 1944 de Tweede Wereldoorlog op het eerste gezicht relatief ongeschonden door. De werkelijkheid was anders: uit de Joodse bevolkingsgroep waren bijna 500 Nijmegenaren het slachtoffer van de Holocaust. Het bombardement van 22 februari 1944 veroorzaakte het grootste aantal slachtoffers op één dag en verwoestte een deel van de binnenstad. Daarbij bleef het niet in rampjaar 1944. Tijdens de operatie Market Garden en de bevrijding van Nijmegen in september kwamen nog eens honderden mensen om het leven. En in de periode daarna, tot april 1945, toen Nijmegen frontstad was, vielen er nog weer bijna duizend doden.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren ongeveer 2500 Nijmegenaren het leven door oorlogsgeweld, gemiddeld meer dan in enig andere grote stad in Nederland.

Geen vergissing, wel een faux pas

Dat de Amerikanen verantwoordelijk waren voor het bombardement van 22 februari 1944 was direct bekend. De Duitse bezetters maakten er uiteraard gretig gebruik van in hun propaganda: ‘Van je vrienden moet je het hebben’. Maar wisten de Amerikaanse piloten dat ze hun bommen afwierpen boven Nijmegen, in een bevriend land? Was het misschien een vergissingsbombardement, zagen ze Nijmegen aan voor een Duitse stad, bijvoorbeeld Kleve?
Historicus Joost Rosendaal bracht in 2009 met zijn boek ‘Nijmegen ’44, verwoesting, verdriet en verwerking’ duidelijkheid. De bommenwerpers hadden wel degelijk Nijmegen in het vizier. Hun doel was echter niet de binnenstad maar het stationsemplacement, een voor de nazi’s belangrijk verkeersknooppunt, zo meenden zij. De timing klopte echter niet, de meeste bommen werden te vroeg losgelaten en kwamen neer in de binnenstad. Rosendaal concludeerde: ‘Geen vergissing, wel een faux pas – een misstap.’