Stolpersteine
Stolpersteine oftewel struikelstenen. In heel Europa liggen er meer dan 90.000. Samen vormen ze een monument voor de vermoorde Joden en andere slachtoffers van het naziregime.
In Nijmegen wordt vrijdag 18 november een tweede reeks geplaatst.
Stolpersteine
Stolpersteine, in het Nederlands struikelstenen, worden geplaatst voor de laatste vrijwillig gekozen woning van het slachtoffer en vormen zo een tastbare herinnering aan een mens die niet vergeten mag worden.
Stolpersteine zijn vierkante klinkers van 10 bij 10 cm, met daarop een messing plaatje waarin de woorden ‘Hier woonde’ gestanst zijn, gevolgd door persoonsgegevens over het slachtoffer: naam, geboortedatum, deportatiedatum, plaats en datum van overlijden. Ze herinneren aan de slachtoffers van het naziregime: Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, dienstweigeraars, homoseksuelen, Jehova’s getuigen en gehandicapten.
De Duitse kunstenaar Gunter Demnig is bedenker van het Kunst- und Erinnerungsprojekt Stolpersteine, een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme.
Legging van 5 Stolpersteine ter herinnering aan de familie Voltijn aan de Stikke Hezelstraat. Foto: SSN
De struikelstenen worden aangebracht in het trottoir voor vroegere woonhuizen van met name Joodse mensen die door de nazi’s zijn verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven. De eerste Stolpersteine plaatste Demnig in 1995 in Keulen. In Nederland verschenen de eerste struikelstenen in 2007 in Borne.
Inmiddels liggen ze op vele honderden plaatsen in ons land.
In heel Europa gaat het om meer dan 90.000 stenen. In Friesland worden ze ‘stroffelstiennen’ genoemd, in België ‘gedenkkasseien’.
Nijmegen
Nicky Maas van café De Blonde Pater, bij de Stolpersteine voor Helena Egger en Hildegard Kroon, die hier woonden. Foto: Theo Peeters
‘Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is.’
De Stichting Stolpersteine Nijmegen (SSN) plaatste op 10 april 2022 de eerste 16 Stolpersteine in Nijmegen, in de Stikke Hezelstraat, de Lange Hezelstraat en de
Begijnenstraat.
Op vrijdag 18 november 2022 worden in de Ruisdaelstraat, Beijensstraat, Van Slichtenhorststraat, Mariënburg, de Daalsedwarsweg en Groesbeekseweg Stolpersteine geplaatst voor 27 Joodse slachtoffers van het naziregime. Dat gebeurt onder meer bij adressen van Joodse Nijmegenaren die tijdens de razzia van 17 op 18 november zijn opgepakt en afgevoerd, zoals het gezin Rosenbaum aan de Beijensstraat. SSN wil omwonenden, buurtgenoten en familieleden van de slachtoffers bij het plaatsen betrekken. Particulieren of organisaties kunnen ook zelf een aanvraag indienen voor het plaatsen van Stolpersteine.
Lina Rosenbaum
Het Joodse gezin Rosenbaum uit Polen vestigde zich in 1939 in Nijmegen. Het gezin bestond uit vader Julius (65 jaar), moeder Olga (48), en hun kinderen Lina (16), Bernhard (15) en Kurt (11). Thuis spraken ze Jiddisch, al zal dat steeds meer overvleugeld zijn door het Nederlands.
In de nacht van 17 op 18 november 1942 werden Julius, Olga, Kurt en Lina bij de grote razzia uit hun huis aan de Beijensstraat gehaald, naar Westerbork getransporteerd en vervolgens naar Auschwitz-Birkenau. Ze overleefden de oorlog niet. Bernhard woonde toen in Amsterdam, wist onder te duiken en de oorlog te overleven.
Lina Rosenbaum schrijft direct na aankomst in Auschwitz een geruststellend briefje naar huis, mogelijk aangezet door de SS. Het komt in januari 1943 aan in Nijmegen. Lina leeft dan al niet meer.
Briefje
“Birkenau 26-11-‘42
Liebste Fam: Kersten.
Heute den 25en sind wir gut angekommen und es ghet uns sehr guth. Ich habe nog keine arbeit, aber hoffentlich kriegen wir es bald. Wie ghet es euch? Hoffentlich seit ihr alle gesund. So endige ich mit die besten wünsche und herzliche grüsse und küsse von eurher vreundin. Lies!”