Voorstelling RAZZIA

Theatermaker Godfried Beumers speelt op 17, 18 en 19 november samen met Kelvin Klaassen en Veerle van Horssen de voorstelling ‘RAZZIA’. Zijn tekst is gebaseerd op een boekje van Fritz Tauber, een Oostenrijkse Jood die in Nijmegen woonde, tijdens de razzia van 17 op 18 november 1942 werd opgepakt en de Tweede Wereldoorlog overleefde.

De voorstellingen (aanvang 20.00 uur) zijn in de aula van het Stedelijk Gymnasium aan de Kronenburgersingel, pal naast de toenmalige Gemeentelijke HBS, waar de Joden die bewuste nacht werden verzameld.

Theatermaker Godfried Beumers

Dit jaar zit de Nijmeegse theatermaker Godfried Beumers (70) vijftig jaar in het vak. In augustus zou hij voor het laatst op de bühne staan met ‘Noodzaak’, een voorstelling over zijn grote passie: de theatermakerij. Daarna was het afgelopen, over en uit.

Foto: Erik van ‘t Hullenaar

Maar dan komt die ene vraag: of hij een stuk wil maken over de Nijmeegse razzia van 17 op 18 november 1942. Beumers verdiept zich in het onderwerp en komt er niet meer van los.

“Deze afschuwelijke gebeurtenis was voor mij volslagen onbekend.” Beumers verdiept zich in de geschiedenis, onder meer door het boek ‘Voor Joden verboden’ van Frank Eliëns. Hij leest het in drie dagen uit. De mensen, hun verhalen, hun gezichten. Ze zijn onder zijn huid gekropen. Dan staat zijn besluit vast: “Er zijn verhalen die verteld móeten worden en dit moest.”

Fritz Tauber

Het boek ‘Rondom Westerbork’ van Fritz Tauber vormt de rode draad in de voorstelling ‘RAZZIA’ van Godfried Beumers. Fritz Tauber (1906-2004) is een Oostenrijke Jood, die in 1938 voor het nazisme vlucht en werk vindt bij Smit Transformatoren in Nijmegen. Hij en zijn vrouw Helene Tauber-Büks worden bij de grote razzia van 17 op 18 november 1942 opgepakt en overgebracht naar Westerbork. De directeur van Smit weet hen vrij te krijgen: hij beroept zich op de onmisbaarheid van Tauber bij de productie van transformatoren. Fritz en Helene duiken onder en overleven de Tweede Wereldoorlog. In zijn boek getuigt Tauber over de razzia in Nijmegen en de tijd daarna in doorgangskamp Westerbork.

Voetstappen

“Ik herinner mij met verschrikkelijke duidelijkheid, hoe de voetstappen steeds dichter bij onze slaapkamer kwamen en hoe ik door onder de dekens te kruipen, de adem inhoudend, probeerde het gevreesde ogenblik te vertragen, uit te stellen. Mijn hart klopte in mijn keel, toen zonder meer de slaapkamerdeur geopend werd en het licht aangedraaid werd. Met een ruw ‘Opstaan en meekomen’ werden wij begroet.”

Fritz en Helene worden overgebracht naar de Gemeentelijke HBS aan de Kronenburgersingel, die als verzamelplaats dient.

“Omstreeks vier uur ’s morgens waren alle slachtoffers verzameld, bijna 200 jonge en oude, arme en rijke, nederige en geziene, bekwame en onbekwame mensen, alle zonder onderscheid in diepe ellende en vertwijfeling.”

“Wij werden in drie personenwagons opgesloten. Elke deur werd door een agent bewaakt. Uitgeput lieten wij ons op de banken vallen, niet wetend wat het doel van onze reis was. Westerbork, Vught, Duitsland of Polen? Niemand wist waarheen. Onopgemerkt was de morgenschemering in een lichte novemberdag overgegaan.

Het leven op het station nam zijn gewone gang, mensen kwamen en gingen, treinen arriveerden en vertrokken. Niet één plaats geeft meer de illusie van vrijheid dan een station: naar alle richtingen kruipen de spoorstaven, breiden zich uit, vertakken zich, sluiten weer aan elkaar, een spinnenweb geweven van staal, dat de hele wereld over trekt. Op al deze staven rijden de treinen de verte in, de vrijheid tegemoet. Wij stonden op een dood spoor en ook ons leven.”

Voorstelling in Stedelijk Gymnasium Godfried

Beumers kiest bewust voor het Stedelijk Gymnasium als locatie voor zijn voorstelling ‘RAZZIA’. “Pal naast deze plek stond destijds de Gemeentelijke HBS. Hier werden de Joden verzameld om de volgende ochtend verder te lopen, via de Stieltjesstraat, naar het station. Daar stond een trein klaar, een normale trein die volgens de dienstregeling naar het noorden reed. De mensen in de achterste wagons waren gewone reizigers en hadden geen idee wat er in de voorste, speciaal voor de Joden vrijgemaakte wagons, gebeurde. Ongelofelijk toch. Dus ja, deze plek moest het zijn. Hoe dichtbij kun je komen?”

Datum en aanvang | do 17, vr 18 en za 19 nov, 20.00 uur
Locatie | Stedelijk Gymnasium, Kronenburgersingel 269
Cast | Godfried Beumers, Bo Kuipers, Veerle van Horssen
Entree | € 15,00 (geen kortingen mogelijk)
Tickets | https://shop.ikbenaanwezig.nl/tickets/event/razzia

Publicaties Jodenvervolging Nijmegen

• Het boek ‘Rondom Westerbork’ wordt in november opnieuw uitgegeven door de Stichting Stolpersteine Nijmegen, nu onder de titel ‘Maanden van angst en verschrikking; Ooggetuigenverslag – Nijmegen, Westerbork, Amsterdam, Rotsterhaule 1942–1943.’
• Het boek ‘Voor Joden verboden. Hoe de Joodse gemeenschap uit Nijmegen verdween 1940-1945’ van Frank Eliëns brengt de honderden Nijmeegse slachtoffers van de Jodenvervolging bij elkaar en geeft ze een gezicht in persoonlijke verhalen van woede, wanhoop, ongeloof, niet te bevatten verdriet, maar soms ook van geluk en hoop in donkere dagen. Zoveel mogelijk zijn ook foto’s afgedrukt van deze mensen. Eliëns, beleidsambtenaar bij de gemeente Nijmegen, werkte jaren aan zijn boek. Het verscheen in april 2021.